BuitensteBinnen

Een tweede moeilijkheid is de vraag wie er precies meedenken. Een veelheid aan vormen moet ertoe leiden dat niet alleen de usual suspects bereikt worden. In de praktijk gaat dat helaas niet zo makkelijk. Cliënten, jongeren, mensen met een taalachter- stand en mensen met een beperking zijn ondervertegenwoor- digd in participatieprocessen. De gemeente zal dus extra moeite moeten doen om deze groepen actief te betrekken. De ge- meente is er immers voor álle inwoners. Variatie in de manieren van meedenken en mee-ontwikkelen alleen is niet genoeg, ook de locatie is van belang. Zorg dat je daar bent waar de meest kwetsbare groepen zijn. De gemeente beslist Meer partijen denken mee, maar het beslissen blijft vooral in handen van de gemeente. Er zijn allerlei voorbeelden van burgerbegrotingen en buurtbudgetten, maar meestal betreft dat een relatief klein deel van de beschikbare middelen en gaat het over specifieke activiteiten of thema’s. Waar inwoners meebe- slissen, is dit vooral buurtgericht. Dat is overigens geen verwijt aan gemeenten: zij zijn gebonden aan wettelijke verordeningen, landelijke afspraken en bovenlokale samenwerking. Het betekent wel dat het mandaat bij de gemeente blijft. Het vliegwiel wordt vooral van boven naar beneden in beweging gebracht. Het is de overheid die de richting en de snelheid van het vliegwiel bepaalt. Overheidsparticipatie Laten we ook nog eens andersom kijken: hoe participeert de overheid zelf in initiatieven van burgers? Of, want dat is meestal het geval, hoe faciliteert en ondersteunt de gemeente deze initiatieven? Ook hier zie je steeds meer mogelijkheden. Ten eerste stelt de gemeente zich steeds vaker op als meedenker. Allerhande makelaars, coaches en ambassadeurs zijn in buurten en wijken actief om inwoners te ondersteunen bij de ontwik- keling en uitvoering van hun initiatieven. De intentie is er om kennis, toegang, netwerken en in veel gevallen ook enige finan- ciering ter beschikking te stellen, al dan niet via buurtbudgetten. Daarnaast stellen gemeenten zich steeds meer op als verbinder. Als overkoepelende partij kan de gemeente bijvoorbeeld de ver- binding tussen formele en informele zorgaanbieders, of tussen adviesraden en initiatiefnemers helpen versterken. De gemeente biedt dan een platform. Ten slotte is er in een toenemend aantal gemeenten aandacht voor het slechten van interne schotten en het verminderen van regeldruk. Ambtenaren treden dan feitelijk op als intern ambassadeur voor inwoners en hun initiatieven. Je zou kunnen zeggen dat de overheid soms opereert als meedoener. Toch zit er wel een addertje onder het gras. Ook hier is het vaak de gemeente die kiest waar, wanneer en hoe zij deze rol pakt. Het meebeslissen blijft bij de overheid liggen, en gebeurt niet bij controversiële thema’s of met lastige burgers. Anders gezegd: het vliegwiel wordt meestal door de gemeente in beweging gebracht.

Waar inwoners meebeslissen, is dit vooral buurtgericht

Draaien aan het vliegwiel In vier jaar tijd zijn met name het meedoen en het meedenken sterk in beweging gekomen. Er zijn allerlei vormen ontwikkeld die inwoners dichterbij de gemeente brengen en andersom, en de verbinding tussen meedoen en meedenken is versterkt. Initiatiefnemers gaan meedenken, burgerraden worden soms procesbewakers en gemeenten stellen zich op als verbinder. Het primaat ligt echter nog altijd sterk bij de gemeente. Dat is niet per definitie slecht, omdat de gemeente in de positie verkeert om als eerste anders te handelen en andere partijen uit te nodigen om daarin mee te gaan. Maar het is wel onvoldoende als het zo blijft, want de gemeente staat dan boven in plaats van naast inwoners. De kans dat het vliegwiel in zijn geheel vastloopt, blijft zo bestaan. • Zoek naar een gezamenlijk perspectief op participatieve democratie. Haal bijvoorbeeld eerst signalen op over urgente maatschappelijke vraagstukken, agendeer deze breed en kom in nieuw lokaal samenspel tot mogelijke aanpakken. De gemeente kan deze processen faciliteren en begeleiden, en de uitkomsten politiek en financieel helpen mogelijk maken. Dat vergt onder andere een meedoe- en meedenkrol van de gemeenteraad. En gezamenlijke besluiten in het vliegwiel in plaats van politieke besluitvorming in de gemeenteraad (zie ook Pionieren in Participatieland. • Sleutel gezamenlijk het vliegwiel in elkaar. Vraag inwo- ners dus niet alleen om mee te draaien. Hoe richt je samen het meedoen, meedenken en meebeslissen ten aanzien van urgente maatschappelijke vraagstukken in? Je geeft dan niet langer alleen de inhoud met elkaar vorm, maar ook het proces om tot beleid en uitvoering te komen. De eerste stap is het instellen van ‘procesgroepen’ en ‘ontwikkelteams’ in plaats van traditionele adviesraden. • Start vanuit het doen. Het hart van de meeste inwoners ligt bij het concrete handelen. Sluit aan bij hun ambitie en hun initiatieven: daarin zit misschien wel de echte cultuurverande- ring van de gemeente. Door gewoon aan de slag te gaan, blijkt vaak dat (nog meer) beleid helemaal niet nodig is. Het vliegwiel wordt dan van onderaf door de doeners in beweging gebracht. En dat leidt als vanzelf tot optimale inwonerbetrokkenheid. Hoe maak je de toegenomen betrokkenheid van en bij inwoners toekomstbestendig?

BuitensteBinnen 15